ҺУҠЫРҘАР ӨСӨН БАШҠОРТОСТАН РЕСПУБЛИКА МАХСУС КИТАПХАНАҺЫ БАШҠОРТОСТАН РЕСПУБЛИКАҺЫНЫҢ ДӘҮЛӘТ БЮДЖЕТ МӘҘӘНИӘТ УЧРЕЖДЕНИЕҺЫ

Рәсәйҙә йыл һайын 3 сентябрҙә – терроризмға ҡаршы Берҙәмлек көнө билдәләнә. Был көн 2004 йылда  Төнъяҡ Осетияның Беслан  ҡалаһындағы фажиғәғә бәйле. Ул көндө террористик акт һөҙөмтәһендә 330 кеше һәләк булды, уларҙың 186-һы балалар, уның иң кесеһенә– 6 ай ғына ине.

4 сентябрҙә Өфө ҡалаһының 28-се коррекцион интернат-мәктәбе уҡыусылары Республикабыҙҙың Һуҡырҙар өсөн махсус китапханаһында  Беслан ҡорбандарын иҫкә алып май шәмдәре яндырҙылар,бер минутҡа тын ҡалдылар һәм “Терроризмға нисек ҡаршы көрәшергә була?”– тигән һорауға яуап бирҙәләр.

Илебеҙҙә терроризмға юл ҡуймаҫ өсөн төрлө милләт халҡы үҙ-ара дуҫ йәшәргә, бер- береһенә түҙемлелек, һәр кемдең диненә, мәҙәниәтенә, йолаларына ҡарата ихтирамлы  булырға тейеш, тигән фекергә килде уҡыусылар.

Сараның  аҙағында Башҡортостан киностудияһы эшләгән тауышландырылған аңлатмалы “Һунарсы улы” һәм “Иҫәр Бүре” тигән мультфильмдәр ҡаранылар.

26- 27 августа Башҡортостан Республикаһының Һуҡырҙар өсөн махсус китапханаһы Икенсе йәйге халыҡ-ара “Күреү һәләттәре насар булғандарға тауышландырыу-тифлокомментариялау(аудиодескрипция) социаль хеҙмәт күрһәтеү” тип аталған Мәктәп- сарала ҡатнашты.

Был Мәктәптә  китапхана белгестәре, профессиональ тауышландырыусылар, музей хеҙмәткәрҙәре, мөмкинселектәре сикләнгәндәрҙең (инвалидтарҙың) йәмғиәт ойошмалары, Рәсәйҙең ун өлкәһенән, сит илдәрҙән дә килгәйнеләр

(Краснодар, Удмуртия, Силәбе, Тула, Өфө, Ҡурған, Пермь, Украина, АҠШ һ.б. тарафтарҙан да бар инеләр).

Программаның төп өлөшө булып  Американың Мэриленд штатынан Һуҡырҙар кәңәшмәһенең фәндәр докторы, ООО президенты “AUDIO DESCRIPTION ASSOCIATES” тауышландырыу Проекты   директоры Джоэль Снайдерҙың ижади оҫтаханаһы торҙо. Ул үҙенең сығышында мөхәррирләү, телде һәм тел аппаратын ҡулланыу – тауышландырыуҙың төп асылы хаҡында бәйән итте. Тауышландырыу буйынса белгестең әхлағы тураһында һөйләне һәм бер нисә мастер-класс тәҡдим итте..

Шулай уҡ Екатеринбург ҡалаһынан килгән фоторәссам Наталья Подунованың һәм хореограф Андрей Захаровтың “Күренмәгән соната” тип аталған проктының исем туйы үтте. Аҙаҡ  һуҡыр музыкант хаҡында“Сыбар эңер” исемле Людмила Гурченко ҡатнашлығында төшөрөлгән тауышландырылған фильмдан өҙөктәр күрһәтелде. Был Мәктәптә ҡатнашыусылар тауышландырыуҙың сифаты хаҡында үҙҙәренең фекерҙәре менән уртаҡлаштылар..

Икенсе көн сит ил тауышландырыусыларының тәжрибәһен йомғаҡлауға бағышланғайны. Сарала ҡатнашыусылар шулай уҡ Украина, Краснодар, Ижевск белгестәренең тәжрибәһе менән  дә таныштылар.

Түңәрәк өҫтәлдә “Башҡортостан” киностудияһы тарафынан төшөрөлгөн  милли фильмдарҙы тауышландырыу барышы” тигән доклад тыңланылар.

Башҡортостан Республикаһының Һуҡырҙар өсөн махсус китапханаһында “Мөмкинселектәре сикләнгән һайлаусылар өсөн Хәтернамә (Памятка)” нәшер ителде. Баҫма ҡабарынҡы нөктәле шрифт менән (Брайль системаһында) Үҙәк һайлау комиссияһының ҡушыуы буйынса башҡорт һәм рус телдәрендә 100 дана тираж менән сыҡты.

Хәтернамәлә һайлаусыларға тауыш биреү участкаларында һайлау тәртибе хаҡында аңлатма бирелгән. Был баҫма һәр кемдең гражданлыҡ хоҡуҡтарын тормошҡа ашырыуға ярҙам итеүсе Башҡортостан Республикаһының Конституцияһы тарафынан раҫланған (19-сы статья) сара булып тора:”Һәр кешенең һәм гражданиндың хоҡуғы һәм ирке уның милләтенә, енесенә, затына, теленә, уның мөлкәтенә, ниндәй йәмәғәт ойошмаһына инеүенә, йәшәгән урынына ҡарамай– барыһыныҡы ла бер тигеҙ. Мөмкинселектәре сикләнгәндәрҙең дә хоҡуғы бер тигеҙ.”

Республикабыҙ граждандарының һайлау хоҡуғы юғарыла әйтеп үтелгән документтың 33 статьяһына яраҡлы рәүештә нығытылған.

Башҡортостан Республикаһының Һуҡырҙар өсөн махсус китапханаһында  “Бер уҡыусы бенефисы” теҙмәһе дауам итә. 28 августа китапхана уҡыусыларында ҡунаҡта үҙэшмәкәр шағирә, Архангель районының Баҡалды ауылы ҡыҙы Фатима Мәзитова булды. Ул тирә- яҡҡа рәссам, шағирә, йырсы һәм алтын ҡуллы булараҡ танылған шәхес. Уның шиғырҙары үҙенең ябайлығы, кеше яҙмышына ҡағылышлы булыуы менән һәр кемдең күңелен арбай. Ул тәбиғәткә яҡынлығын үҫемлектәр тамырынан, таштарға төшөрөлгән һүрәттәр, кипкән үлән һәм сәскәләрҙән  эшләнгән икебаналар менән раҫлай.

Фатима Шәйхетдин ҡыҙы ҡунаҡтарға үҙенең шиғырҙарын уҡыны, ағас һәм таштар ҡулланып эшләнгән әйберҙәрен күрһәтте, үҙенең һүҙҙәренә ижад ителгән бер нисә йырын башҡарҙы.

2015 йылдың 28 авгусында Республикабыҙҙың Һуҡырҙар өсөн махсус китапханаһы бер юлы ишетмәгән дә күрмәгән дә уҡыусылары өсөн Хәрби Дан музейына күсмә экскурсия ойошторҙо. Уҡыусылар музейҙың төп һөм махсус ҡулайлаштырылған экспозициялары менән таныштылар. Даими эшләп килгән “Башҡортостан Икенсе Бөтәдонъя һуғышында”экспозицияһы: “Башҡорт йорто”,”Һуғышҡа оҙатыу”, ”Үҫмерҙәр станок артында” диорамалары, айырым урын шулай уҡ интернационалист-яугирҙәрҙең батырлығына арналған экспозициялар– барыһы ла Брайль системаһы буйынса этикетаж менән ҡулайлаштырылып эшләнгән.

Музейҙың икенсе ҡаты тулыһынса “1941-1945 йылдарҙа Хәрби хәрәкәт”темаһына арнала һәм һуғыш мәлендә хәл иткес алыштарға бағышланған. “Сталинградты обороналау”, “Курск хәл иткес һуғышы”, “Төнъяҡ-көнбайыш йүнәлеше”, “Мәскәү күге һағында”, “Берлинға!” диорамалары– былар барыһы ла беҙҙең яҡташтарыбыҙҙың батырлыҡтары хаҡында һөйләй.

“Берлинға!”диорамаһы Мишкә районы Янагош ауылында тыуған яҡташыбыҙ Ғәзи Заһитовтың батырлыҡтары хаҡында һөйләй. Ул РККА-ға 1940 йылда алына һәм Берлинғаса барып етә.1945 йылдың апрель айында рейхстагты алып Ҡыҙыл байраҡты элер өсөн үҙҙәре теләгән штурмовиктар араһында Заһитов та була. Улар сарлаҡтың тәҙрәһе аша Еңеү Аллаһы скульптураһына байраҡты беркетәләр. 1997 йылда Г.К. Заһитовтың туғандарына Советтар Союзы Геройының алтын йондоҙо тапшырыла.

Экскурсанттар ары насар күреүселәр, һуҡырҙар, бер юлы ишетмәгән дә күрмәгәндәр өсөн махсус “Тарихҡа ҡағылып ал” исемле тактиль (тотоп ҡарамалы) күргәҙмә менән дә таныштылар. Музей хеҙмәткәрҙәре тотоп ҡарар өсөн хаттар, ордендар, миҙалдар, һуғыш мәлендә ҡулланылған көнкүреш әйберҙәрен дә әҙерләгәйнеләр.Һуғыш ҡоралдарынан тактиль күргәҙмәлә 1941-1945 йылдарҙағы пистолет-пулемет Шпагина (ППШ) ла бар ине.

Күпселек уҡыусылар экскурсия ваҡытында үҙ ғаилә ағзаларының ярҙамы менән файҙаландылар. Мәғлүмәт тейешлесә уҡыусыларға барып етһен өсөн дактиль әлифбаһы белгесе һәм сурдотәржемәсе лә ярҙамға килде. Башҡортостан Республикаһының Һуҡырҙар өсөн махсус китапханаһының бер юлы ишетмәгән дә, күреү һәләте лә булмаған уҡыусылары “Со-единение” фондына һәм китапханаға улар өсөн яраҡлаштырылған экскурсия өсөн рәхмәттәрен белдерҙеләр.

Башҡортостан Республикаһының Һуҡырҙар өсөн махсус китапханаһының алдында бер юлы ишетмәгән дә, күрмәгән дә ҡулланыусыларҙың  ялын ойоштороу һәм уларҙы уҡыуға, китапҡа ылыҡтырыу бурысы ла тора. Ошо оло маҡсат менән Башҡортостан Республикаһының Һуҡырҙар өсөн махсус китапханаһында Леонид Соколовтың “Автограф” исемле китабы  ҡабарынҡы шрифтлы Брайль системаһы менән нәшер ителде.

Китап “Һуҡыр-күрмәүселәргә ярҙам итеү Хәйриә фонды Берләшмәһе” ның финанс яҡтан ярҙамы менән сыҡты. 

Леонид Соколовтың “Автограф” исемле йыйынтығы сатира һәм юмор аша кешеләрҙе етешһеҙлектәренән ҡотолорға ярҙам итә, күңелле шаян һүҙҙәр менән уҡыусыларҙың күңелен күтәрә. Бында төрлө жанрҙар урын тапҡан: көлкөлө хикәйәләр ҙә, кесе күләмле мәҫәлдәр ҙә, ике юллыҡтар ҙа, “тәртипһеҙ һүҙлек”тәр ҙә… Ни өсөн автор нәҡ  шаян,  көлөкөлө  әҫәрҙәр яҙа һуң? Быны Леонид Соколов шулай ти: “Минең аңлауымса, шаяртыу – ул изгелек, күңел киңлелегенә бәйле. Юмор, шаян һүҙҙәр менән көн күрәбеҙ, Габрлылар юҡҡа ғына: “Донъя көлә белгәнгә  генә  күрә һаҡланып ҡалған”,– тип әйтмәйҙәрҙер бит. Һәр тыуған көнгә шатлана белеү һәләте һуҡыр-күрмәүселәрҙе аяҡҡа баҫтырыу  өсөн ифрат та кәрәк. Донъя яҡтыһынан һәм тауыш ишетеүҙән мәхрүмдәрҙең үҙ-үҙҙәренә ышаныстары артһын, рухтарын күтәрелһен өсөн Һуҡырҙар өсөн махсус китапхана барыһын да эшләй  һәм эшләйәсәк. Был китапты нәшерләүҙең сәбәбе тағы ла шунда, уны башынан аҙағына тиклем уҡыу ҙа кәрәкмәй, улай уҡыу мөмкинселектәре сикләнгәндәргә ауыр ҙа булыуы мөмкин. Бында үҙеңә оҡшаған ҡыҙыҡлы әйберҙәрҙе генә һайлап уҡып та күңелде күтәрергә лә мөмкин. Һуҡыр-күрмәүсе был китаптан юморескаларҙы уҡып йылмая икән– был беҙҙең китапханасылар өсөн иң ҙур баһа буласаҡ.

Нәшерләнгән китаптар  китапхананың (БСРБС) фондына тапшырылды һәм китапхананың  филиалдарына, һуҡыр-күрмәүселәр йәшәгән төбәктәргә ебәреләсәктәр. Тираждың бер өлөшө яҡташтарыбыҙ йәшәгән күрше өлкәләргә лә юлланасаҡ.

13 августа Республикабыҙҙың һуҡырҙар өсөн махсус китапханаһында  “Саф күңелдән” клубының сираттағы осрашыуы булды.

Буш ваҡытты ойоштороу бүлеге мөдире Гөлшат Солтанморатова гәзит һәм журнал биттәрендә баҫылған “Сирһеҙ тормош” тигән уртаҡ темаға бағышланған мәҡәләләрҙе ҡысҡырып уҡыны..

Был сарала ҡатнашҡан китапхана уҡыусылары, клуб ағзалары беҙҙең үҙ ерлегебеҙҙә– аҡландарҙа, урмандарҙа, баҡсаларыбыҙҙа үҫкән үләндәрҙе файҙаланып, һаулыҡты һаҡлау мөмкинселектәре хаҡында ҙур ҡыҙыҡһыныу менән тыңланылар.

Төрлө шифалы үләндәрҙән әҙерләнгән сәй өҫтәле артында һәр кем үҙенең тормош тәжрибәһенән сығып, ҡулланған үләндәр рецепты менән уртаҡлашты, һаулыҡты һаҡлау өсөн дөрөҫ туҡланыу хаҡында ла үҙ фекерҙәрен әйттеләр.

 

Башҡортостан Республикаһының Һуҡырҙар өсөн махсус китапханаһының тауыш яҙҙырыу студияһында башҡорт әҙәбиәте классигы Мәжит Ғафуриҙың “Мин һинең улың, Урал!”исемле дискы яҙылды. “М. Ғафури–XXI быуат” Мәҙәни йәмәғәтселеге фонды ярҙамы менән М. Ғафуриҙың дүрт шиғри йыйынтығы сығарылды.

Башҡорт һәм рус телдәрендә яҙылған аудио китаптар яҙыусының тыуыуының 135- йыллығына арналған. Йыйынтыҡҡа Тыуған ил, халыҡ, мөхәббәт һәм шағирҙың үҙ яҙмышына арналған шиғырҙар тупланған.

Тағы ла, китапханала М. Ғафуриҙың ейәне Хәлит Әнүәр улы Ғафури хаҡында ла тулы мәғлүмәт тауышландырылып бирелгән. Хәлит Әнүәр улы 1948 йылда Өфө ҡалаһында тыуа. Күҙҙәре насар күреүгә ҡарамаҫтан, ул Өфө ҡалаһының 39-сы гимназияһын тамамлай, унан һуң Кисловодск ҡалаһында профессиональ массажистар  белемен ала.

Хәлиттең төрлө яҡлы һәләттәренең береһе– ул шиғриәт, ижад итеү. Ул шиғырҙар,  хыял менән ысынбарлыҡҡа  нигеҙләнгән уймаҡ хикәйәләр  ҙә яҙа. Республиканың ваҡытлы матбуғат биттәрендә, “Аманат” журналында хикәйәләре баҫылып сыҡты. Ул балалар өсөн “Йыбандырмай торған бесәй” тигән китабын нәшер итте.

Тиҙҙән, техник яҡтан эшкәртелгәндән һуң, М. Ғафуриҙың башҡорт һәм рус телдәрендә тауышландырылған әҫәрҙәре Башҡортостан Республикаһының Һуҡырҙар өсөн махсус китапханаһының һәм уның филиалдарының  фондына һалынасаҡ.