"Гайдар һәм уның командаһы" китап күргәҙмәһе

Махсус китапхана абонементы ҡунаҡтары һәм уҡыусылары иғтибарына «Гайдар һәм уның командаһы» китап күргәҙмәһен тәҡдим итә. Экспозиция рус совет балалар яҙыусыһы, сценарист һәм прозаик, журналист, хәрби хәбәрсе Аркадий Гайдарҙың тыуыуына 120 йыл тулыуға арналған.
Аркадий Гайдар исемен Советтар иленең бөтә балалары һәм үҫмерҙәре белә. Хәҙер ҙә уның әҫәрҙәрен йәш быуын вәкилдәре ҡыҙыҡһынып уҡый. Әммә Гайдар балалар өсөн китаптар яҙыу менән генә дан ҡаҙана алмай. Был кеше ике һуғышта ҡатнашыусы, киносценарист, шулай уҡ хәрби хәбәрсе. Граждандар һуғышының ҡот осҡос хәлдәрен кисергәндән һуң, ул бер көн беҙҙең матур илдә бәхетле тормош башланыр тип хыяллана. 

Гайдарҙың сираттағы китабы йәш уҡыусылар өсөн ҙур ваҡиғаға әйләнә. Уның повестарында һәм хикәйәләрендә баланың ҡатмарлы, әлегә формалашмаған характерын тәрән белеү, уның психологияһын аңлау, уның менән уртаҡ тел табыу һәләте һиҙелә. Унда өлкән остаз һәм уҡытыусы һәм бер үк ваҡытта күңелле дуҫ һыҙаттары берләшә, уның артынан уның беренсе саҡырыуы буйынса ҡыйыу барырға мөмкин.
Гайдар әҫәрҙәре балалар һәм үҫмерҙәр өсөн тәғәйенләнгәнлектән, уларҙың күбеһе «Пионер»журналында баҫылып сыға. Күп балалар был баҫманың редакцияһына яҙыусы бик ҡәҙерләгән фекерҙәрен һәм фекерҙәрен белдереү өсөн хаттар ебәрә. Был журнал редакцияһы ярҙамында автор ижадының йәш һөйөүселәре менән осрашыуҙары ойошторола. Гайдар китаптары ярҙамында балалар кеше тормошоноң мәғәнәһе булған яҡшылыҡ һәм яуызлыҡтың нимә икәнен белә, кеше һәм йәмғиәт, коллектив һәм шәхес мөнәсәбәттәре, гражданлыҡ бурысы, дөйөм алғанда, иптәшлек һәм әхлаҡ тураһында үҙ күҙаллауҙарын төҙөй башлай.
Аркадий Петр улы Голиков (Гайдар псевдоним) 1904 йылдың 22 ғинуарында Льгов ҡалаһында (Курск губернаһы) ауыл уҡытыусыһы, партия ағзаһы, буласаҡ революцион комиссар Петр Исодор улы Голиков ғаиләһендә тыуған. Малайҙың әсәһе Наталья Аркадий ҡыҙы башта уҡытыусы, һуңынан фельдшер–акушер булып эшләй. Атаһы кеүек үк партия ағзаһы була. Уның шәжәрәһе алыҫ туғаны М. Ю. Лермонтовҡа барып тоташа. 
Аркадийҙың ата – әсәһе уҡымышлы кешеләр була, бынан тыш, улар үҙ аллы белем ала, сит телдәр өйрәнә. Ғаиләлә буш ваҡытта шиғри кисәләр ойоштороу, балаларға әкиәттәр һөйләү, бөтә ғаилә менән халыҡ йырҙарын йырлау йолаһы булған. Йортта яҡшы китапхана булғанлыҡтан, Аркадий иртә уҡырға өйрәнә һәм уҡыған китабын бүлектәр буйынса ҡабатлай ала, әммә уның иң ҙур мауығыуы - ҡалын энциклопедик һүҙлектәр уҡыу була.
Аркадий иркәләнмәгән, эмоцияларға бирешмәгән бала булып үҫә. Ул бер ҡасан да кәңәштәрен боҙмай, һеңлеләре һәм дуҫтары менән аралашмай. 1910 йылда ғаилә башта Түбәнге Новгородҡа, ә һуңынан Арзамасҡа күсенә, был ҡала уларҙың тыуған ҡалаһы була. 
1914 йылда Аркадий арзамас реаль училищеһына уҡырға инә. Был ваҡытта Граждандар һуғышы башлана һәм ғаилә башлығы фронтҡа алына. Оҙаҡ уйлап тормай, малай өйҙән ҡасып, атаһы янына китә. Уны эҙләү дүрт көн дауам итә, ниһайәт, уны Түбәнге Новгород янындағы станцияла табалар һәм өйөнә ҡайтаралар.
Ун дүрт йәшендә Аркадий коммунистик партия ағзаһы була һәм «Сүкеш» гәзитенә эшкә урынлаша, унда уның шиғырҙары тәүге тапҡыр баҫыла. 1918 йылдың декабрендә ул үҙ теләге менән Ҡыҙыл армияға китә.
1919 йылда ул Мәскәү команда составын әҙерләү курстарын тамамлай. Бынан һуң уны комвзвод ярҙамсыһы итеп тәғәйенләйҙәр.
Юғары уҡсылар мәктәбен Аркадий 1921 йылда тамамлай һәм Кавказда һәм Донда алыштарҙа ҡатнашҡан Түбәнге Новгород полкының бүлексә командиры була. 
1922 йылда Голиковты Хакассияла советтарға ҡаршы ихтилалды баҫтырыуға ебәрәләр. Был операция барышында Аркадий биш «бандитты»ҡулға ала һәм ҡасырға маташҡанда атып үлтерә. Суд башлана, халыҡҡа ҡарата яраҡһыҙ мөнәсәбәт өсөн ялыуҙар килә башлай. Шул уҡ йылдың июнендә Аркадийҙы ГПУ-ла һорау алалар һәм үҙидаралыҡта ғәйепләйҙәр, ә сентябрҙә уны атып үлтереүҙә ғәйепле тип табалар һәм ике йылға һынауҙарҙа ҡатнашыусылар рәтенә күсерәләр.
Голиковты «травматик невроз» диагнозы менән армиянан демобилизациялайҙар. Был ауырыу уның 1919 йылда арҡа һәм баш мейеһенә зыян килтергән яраһынан һуң үҫешә башлай.
Аркадий әҙәбиәт менән М. В. Фрунзе кәңәше буйынса шөғөлләнә башлай. Ул унда ижади потенциалды ҡарай. Бер аҙҙан ул үҙенә Гайдар псевдонимын һайлай, әммә уның сығышын бер кемгә лә әйтмәй. Күп версияларҙың береһе буйынса, был һүҙ татар-монгол һыбайлыларында бөтә атлы ғәскәрҙән алда йүгереп барған ҡарауылсыны аңлата. 
Себерҙә хеҙмәт иткән сағында уҡ Аркадийға китап яҙыу идеяһы килә. Мәҫәлән, бандиттарҙы тотоу араһындағы тәнәфестәрҙә ул үҙенең беренсе повесын «еңелеү һәм еңеү көндәрендә» башлай, ул, асылда, уның автобиографияһы була. Был әҫәр Гайдар псевдонимы менән ҡултамғаланған була.
Демобилизацияланғандан һуң, яҙыусы Ленинградҡа бара һәм был китапты ҡала гәзитендә баҫтыра, әммә ул Гайдарға көтөлгән уңыш килтермәй. Бынан һуң ул журналистика менән шөғөлләнә башлай, бер үк ваҡытта, йыш командировкалар ваҡытында, хикәйәләр яҙа. Утыҙынсы йылдар башында уның әҙәби йүнәлеше билдәләнә - ул балалар өсөн яҙырға ҡарар итә. Был ваҡытта: «Мәктәп», «Граф емереклектәрендә»барлыҡҡа килә. Был повестар барлыҡҡа килеү менән уның балалар яҙыусыһы булараҡ уңышы башлана. 
Уға дан килтергән китабы – «Тимур һәм уның командаһы» һәм «Ҡар ҡәлғәһе коменданты»ның дауамын ул утыҙынсы йылдар аҙағында Клинда яҙа. Роман шул тиклем популярлыҡ яулай, хатта уның буйынса фильм төшөрөлә, ә илдә киң масштаблы пионер Тимур хәрәкәте башлана, ул Бөйөк Ватан һуғышынан һуң иң ҙур күләм ала.
1931 йылда Гайдар Хабаровскиҙа төпләнә һәм «Тымыҡ Океан йондоҙо»гәзитенең хәбәрсеһе була. 1935 йылда «Барабансы Яҙмышы» повесы, 1936 йылда «Зәңгәр кәсә» повесы баҫылып сыға. 1939 йылда «Чук һәм Гек»хикәйәһе яҙыла. 
Брайль шрифтында китаптар: