Кисә: «Һүҙҙәр донъяһында яҡтылыҡ: Мәкәрим Төхвәтшиндың юбилейы»

17 декабрҙә «Һүҙҙәр донъяһында яҡтылыҡ: Мәкәрим Төхвәтшиндың юбилейы» кисәһе үтте.  Ул Мәкәрим Хөсәйен улы Төхвәтшиндың тыуыуына 100 йыл тулыуға арналды.
Мәкәрим Хөсәйен улы һуҡырҙар һәм насар күреүселәр өсөн 
Брайль системаһы буйынса башҡорт шрифтын булдыра. Күптәребеҙ өсөн ул белемгә табан батырлыҡ һәм ныҡышмалылыҡ символына әүерелде. Уның эше күп кенә һуҡырҙар һәм насар күреүселәр өсөн әҙәбиәткә һәм белемгә ишек асты. Ул кешеләрҙең йөрәгендә һәм республикабыҙҙың мәҙәни тормошонда юйылмаҫ эҙ ҡалдырҙы.

2020 йылдың 8 апрелендә республиканың мәҙәниәте һәм социаль өлкәһе өсөн мөһим ваҡиға була - Башҡортостан Республикаһы хөкүмәтенең 216-сы ҡарары менән һуҡырҙар өсөн Башҡортостан республика махсус китапханаһына Мәкәрим Хөсәйен улы Төхвәтшин исеме бирелә. Был аҙым ул ваҡытта махсус китапхана директоры, ә хәҙер БР Милли китапханаһы директоры Әминева Айгөл Рафаил ҡыҙының инициативаһы һөҙөмтәһе булып тора. Шуның менән йәмғиәттең иғтибары Мәкәрим Төхвәтшиндың мәғлүмәт мөхитен үҫтереүҙә һәм һаулыҡ мөмкинлектәре сикләнгән кешеләргә ярҙам итеүҙә мөһим роленә йәлеп ителә.
Мәкәрим Хөсәйен улы Төхвәтшин 1924 йылдың 30 декабрендә Башҡорт АССР-ы Туймазы районы Бишҡурай ауылында тыуған. Күп балалы ғаиләлә тәрбиәләнә. Биш йәшендә күреү һәләтен юғалта. Бөрө ҡалаһында һуҡырҙар өсөн мәктәпте алтын миҙал менән тамамлай. Башҡорт дәүләт университетын тамамлағандан һуң, 1960 йылдан 1994 йылға тиклем Куйбышев өлкә-ара эшсе йәштәр мәктәбенең һуҡырҙар һәм насар күреүселәр өсөн Өфө консультация пунктында рус теле, әҙәбиәте, тарихы уҡытыусыһы, артабан мөдир булып эшләй. Хеҙмәте өсөн 1967 йылда РСФСР-ҙың халыҡ мәғарифы отличнигы билдәһе менән бүләкләнә.
Ғүмер буйына һәм һуңғы көнөнә тиклем ул һуҡырҙар өсөн китапхананың әүҙем уҡыусыһы була, киң әҙәбиәт даирәһенән файҙалана, үҙенең донъяға ҡарашын киңәйтә, һуҡырҙар өсөн башҡорт телен үҫтереү һәм киңәйтеү мәсьәләһен хәл итеү юлдарын эҙләй.
1992 йылда махсус китапхана базаһында эксперименталь тифломәғлүмәт бүлеге булдырыла. Уны ҙур тәжрибәле программист Юрий Иван улы Босов етәкләй. Уның етәкселегендә китапхана брайль китаптарын сығарыуға тотона, иғтибар тәү сиратта башҡорт телендәге әҙәбиәткә йүнәлтелә. Был китаптарҙы баҫтырыу өсөн нигеҙ булып Мәкәрим Хөсәйен улы Төхвәтшин эшләгән Брайль системаһы буйынса уҡыу һәм яҙыу буйынса башҡорт алфавиты тора.
Был мөһим бурысты тормошҡа ашырыу өсөн Юрий Иван улы Босов, күреү буйынса инвалид булараҡ, башҡорт телендә рельефлы-нөктәле шрифтлы китаптарҙы эшкәртеү һәм баҫтырыу өсөн программа эшләй. Шуныһы ҡыҙыҡ, башҡорт алфавиты өҫтөндә эште Төхвәтшин 70-се йылдарҙа уҡ башлай, әммә брайль китаптарын сығарыу тураһындағы хыялын 1992 йылда ғына тормошҡа ашыра. Шуны билдәләп үтергә кәрәк, тәүге йылдарҙа Мәкәрим Хөсәйен улы, йәмәғәт башланғысында, процеста әүҙем ҡатнаша, баҫылған китаптарҙы тикшерә, төҙәтмәләр индерә һәм материалдарҙы рецензиялай.
Мәкәрим Төхвәтшин уйлап сығарған Брайль системаһы буйынса башҡорт шрифтын ҡулланыуҙың сағыу миҫалдарының береһе булып, уны Өфөнөң 28-се махсус коррекцион дөйөм белем биреү мәктәп-интернатында уҡыған һуҡыр һәм насар күргән балаларҙың белем биреү процесында даими ҡулланыуы тора. Уның ярҙамында балалар тыуған иленең донъяһын һәм тарихын өйрәнә, үҙ халҡының мәҙәниәте менән таныша һәм үҙҙәренең гражданлыҡ үҙенсәлегенең нигеҙҙәрен формалаштыра. Йыл һайын Өфөнөң 28-се коррекция мәктәп-интернаты өсөн башҡорт теле буйынса дәреслектәр нәшер ителә.
Юбилей кисәһенә саҡырылған Мәкәрим Хөсәйен улы Төхвәтшиндың ғаилә ағзалары: ике туған ағаһы, Фазуллин Адунис Мөдәнис улы, Салауат Мәкәрим улы, Рәйсә Мәкәрим ҡыҙы, ғаиләнең туғаны, Фәсхетдинов Салауат Әхмәт улы уның тураһында хәтирәләре менән уртаҡлашты.
Кисәлә башҡорт совет яҙыусыһы һәм шағиры Сәғит Агиштың хәтирәләре яңғыраны. Был һүҙҙәр уның тормош юлын һәм кешеләрҙең тормошона йоғонтоһон сағылдыра. Сәғит Агиштың хәтирәләре һуҡырҙар өсөн китапхананың тифлобаҫма бүлегендә, ҡабарынҡы-нөктәле Брайль шрифты менән башҡорт һәм рус телдәрендә баҫылған.
Фәниә Нәбиуллинаның хәтирәләре яңғыраны. Фәниә Мәзит ҡыҙы - тыуған яҡты өйрәнеүсе, үҙешмәкәр шағирә, Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған мәҙәниәт хеҙмәткәре, «Күңел күҙе» халыҡ инклюзив театрының төп актрисаһы, Бөтә Рәсәй халыҡ ижады үҙәгенең Башҡортостан республика ойошмаһы ағзаһы һәм йәмәғәт эшмәкәре.
Хәҙерге китапханалар, традицион мәғлүмәт һәм мәғрифәтселек функцияларынан тыш, тағы ла бер мөһим бурысты үтәй – мәҙәни хәтерҙе һаҡлау. Хәҙерге ваҡытта китапхана – халыҡ тарафынан ҡәҙерләнгән абруйлы мәҙәни учреждение. Мәкәрим Төхвәтшин кеүек күренекле шәхескә исем биреү йәмғиәттең иғтибарын Брайль әҙәбиәтенә, уҡыуға һәм башҡорт системаһына йәлеп итеү өсөн яңы мөмкинлектәр аса. Уның исеме мәңгегә Башҡортостан Республикаһының мәғариф символы булып ҡаласаҡ, ә мираҫ киләсәк быуындар өсөн илһам сығанағы булып хеҙмәт итәсәк, йәмғиәттең мәҙәни тормошонда үткән һәм хәҙерге араһындағы бәйләнеште нығытасаҡ.