Василий Шукшиндың көс биргән яҡтылығы Ҡыҙыл балан китабы

Һуҡырҙар өсөн Башҡортостан республика махсус китапхана абонементы үҙенең китап уҡыусыларына урыҫ яҙыусыһы, кинорежиссер һәм актер Василий Шукшиндың тыуыуына 90 йыл булыу айҡанлы “Василий Шукшиндың көс биргән яҡтылығы” исемле китаптар күргәҙмәһе тәҡдим итә.

Күргәҙмәлә насар күреүсе һәм күрмәгән кешеләргә генә хас Брайль шрифтында баҫылған китаптар, аудиокасеталар, яҫы баҫмалар форматында энциклопедик һәм белешмә баҫмаларҙан мәҡәләләр шәлкеме күрһәтелгән.

Шукшиндың китап һәм фильм геройҙары - үҙенсәлекле характерлы, осҡор күҙле һәм әсе телле ябай совет ауылы эшсәндәре. Иң беренсе геройҙарының береһе, “Шундай бер егет йәшәй”, ҡаһарманлыҡ эшләргә генә әҙер торған ауыл шоферы Пашка Колокольников. Уның ҡайһы бер геройҙарын сәйерерәк икенсе ғаләм кешеләре тип әйтергә лә була (“Микроскоп”, “Чудик”). Башҡа персонаждары ауыр төрмә һынауы үткән (“Егор Прокудин”, “Ҡыҙыл балан”). Шукшин әҫәрҙәрендә урыҫ ауылдарының ҡыҫҡа һәм тулы һүрәтләнеше бирелә, уның ижады телде төплө белеү һәм көнкүреш деталдәрен характерлай, беренсе планға йыш ҡына тәрән әхлаҡ проблемалары, милли урыҫ һәм бөтә кешелек өсөн уртаҡ байлыҡтар сыға (“Йәшәге килә”, “Йыһан, нервы системаһы һәм сало киҫәге”).

Василий Аркадий улы Шукшин 1929 йылдың 25 июлендә крәҫтиән ғаиләһендә тыуа. 1943 йылда Шукшин Сростки ауылында ете йыллыҡ тамамлай һәм Бийск автомобиль техникумына уҡырға инә. Унда ике йыл ярым уҡый, әммә техникумды тамамламай. 1945 йылда Сростки ауылы колхозына эшләргә китә. 1949 йылда Шукшин хәрби диңгеҙ флотына хеҙмәт итергә алына. Уның әҙәби эшмәкәрлеге армияла башлана, нәҡ унда ул беренсе яҙып маташҡан хикәйәләрен хеҙмәттәштәренә уҡый. 1953 йылда ашҡаҙан язваһы табылыу сәбәпле запасҡа ебәрелә һәм Сростки ауылына ҡайта. Василий Макар улы тыуған ауылында имтихан тапшырып, өлгөргәнлек аттестаты ала һәм Сростки мәктәбендә урыҫ теле һәм әҙәбиәттән уҡыта башлай. Хатта бер ни ваҡыт мәктәп директоры ла була. 1954 йылда Шукшин Мәскәүгә ВГИК-ка уҡырға инергә юллана. 

Башта документтарын сценарлы факультетҡа бирә, ләкин һуңынан режисерлыҡ бүлегенә инергә ҡарар итә һәм уны 1960 йылда тамамлай (М. И. Ромм оҫтаханаһы). 1958 йылда “Смена” журналында беренсе “Икәү арбала” хикәйәһе баҫылып сыға.

1956 йылда кино өлкәһендә Шукшиндың дебюты була: С. А. Герасимовтың “Тымыҡ Дон” фильмында; бәләкәй генә эпизодта ул ситән араһынан ҡараусы матросты уйнай. Ошо матростан башлана ла инде актер Шукшиндың кинематографик яҙмышы. 1963 йылда “Йәш гвардия” нәшриәтендә Шукшиндың “Ауыл халҡы” исемле беренсе китабы донъя күрә. Эдварда Кузьмина “Яңы ғаләм” журналында Шукшиндың иң яҡшы хикәйәләрендә “тормош зирәклеген, һиҙгерлеген, нәфислеген” күрһәтәүен, яҙыусы, әйтерһең, геройҙарының эсенә инеп китеүе, уларҙың күҙе менән ҡарауын билдәләй. Василий Шукшин күп пландар менән яна, ләкин уларҙың күбеһе тормошҡа ашмай. 1965 йылда Шукшин Степан Разин етәкселегендәге ихтилал тураһында киносценарий яҙа башлай, әммә СССР Госкомкинонан хуплау алмай. Һөҙөмтәлә сценарий “Мин һеҙгә ирек бирергә килдем” романына үҙгәртелә. Ул “Ҡыҙыл балан” фильмын төшөрөү ваҡытында саҡ ҡаты өйәнәктән аңына килгән ваҡыт була. Василий Макар улы Шукшин 1974 йылдың 2 октябрендә “Дунай” теплоходында “Улар ил өсөн көрәштеләр” фильмын төшөргән ваҡытта ҡапыл вафат була.