Полтава һуғышы көнө

10 июль – Полтава алышында урыҫ армияһының Петр Беренсе командованиеһы аҫтында шведтарҙы еңгән көнө (1709 йыл). 1709 йылдың 27 июнендә Полтава һуғышы сыға, ҡыҫҡаса әйткәндә, Төньяҡ һуғыштың иң ҙур алыштарының береһе тураһында ошо статьяла ҡыҫҡаса һөйләйбеҙ. Айырыуса беҙ алыш сәбәптәре, уның барышы тураһында һорауҙарға туҡталабыҙ.

Төньяҡ һуғыштың үҫеүе Швецияның йәш король полководец Карл 12-се етәкселегендә бер еңеүҙән икенсе еңеүгә күсеүенән барлыҡҡа килә. Һөҙөмтәлә 1708 йылдың уртаһына Рәсәйҙең бөтә союзниктары ла һуғыштан сығарыла һәм һүҙ Посполитая менән Саксония тураһында.

Һөҙөмтәлә, билдәле булыуынса, һуғыш аҙағы Швеция менән Рәсәй араһында билдәләнәсәк. Карл 12-се уңыш тулҡынында һуғышты тамамларға ҡабаланып, 1708 йылдың йәйендә Рәсәй сиген аша сыға. Баштан уҡ шведтар Смоленскка юлланалар. Петр бындай походтың маҡсаты илгә төпкәрәк

үтеү инеү һәм урыҫ армияһын тар-мар итеү икәнен аңлай.

Уның һөҙөмтәһе билдәле – бер һүҙһеҙ урыҫ армияһының еңеүе. Улай ғына ла түгел, швед йәйәүле ғәскәре йәшәүҙән туҡтай (30000 армиянан 28000 кеше пленға алына йә үлтерелә), артиллерия ла юҡҡа сыға (тәүҙә Карл 12-нең 28 тубы була, 4-һе Полтаваға барып етә, һуғыштан һуң 0 ҡала). Бер

һүҙһеҙ һәм бик шәп еңеү, хатта дошмандың хәленә ниндәйҙер төҙәтмә индергән хәлдә лә (һөҙөмтәлә был уларҙың проблемаһы).

Бик шәп еңеүгә ҡарамаҫтан, ошо ҡыуаныслы йомғаҡлау менән бергә һуғыш сиге булмауын билдәләп үтергә кәрәк. Бының сәбәптәре бер нисә: күпселек тарихсылар швед армияһының ҡасыуын Петр реакцияһы менән бәйле тигән фекерҙәләр. Беҙҙең әйтеүебеҙсә, Полтава алышы көндөҙгө 11 сәғәттә тамамлана, әммә ҡыуып сығарыу тураһындағы приказ еңеүҙе байрам иткәндән һуң ғына була... Һөҙөмтәлә дошман алыҫҡа ҡасып өлгөрә, ә Карл 12-се үҙенең ғәскәрен ташлап, Рәсәй менән алышта үҙ яғына Солтанды йәлеп итер өсөн Турцияға юллана.

Полтава еңеүенең һөҙөмтәһе урынһыҙ. Бына тигән уңышҡа ҡарамаҫтан, Рәсәй бынан бер ниндәй ҙә дивидендтар алманы. Ҡыуып сығарыу тураһындағы приказдың һуҙылыуы Карл 12-нең ҡасыуына һәм артабанғы 12 йыллыҡ һуғышҡа килтерҙе.

Махсус китапхана абонементы үҙенең уҡыусылары иғтибарына ошо тарихи ваҡиға тураһында һөйләүсе китаптар тәҡдим итә.

Книги, изданные рельефно-точечным шрифтом Брайля:

Павленко, Н.И. РОССИЯ С ДРЕВНЕЙШИХ ВРЕМЕН ДО КОНЦА ХVII ВЕКА [Шрифт Брайля]: Учеб. для 10 кл. общеобразоват. учреждений / Н.И. Павленко И.Л. Андреев.— 1-е изд. по Брайлю .— М. : Репро, 1999 .— 6 кн. — Перепеч.: М. : просвещение, 1997 .— ПЕРЕПЕЧ.: М.: ПРОСВЕЩЕНИЕ, 1997 .— ISBN 5-87514-176-7

Сахаров, А.Н. ИСТОРИЯ РОССИИ С ДРЕВНЕЙШИХ ВРЕМЕН ДО КОНЦА ХVII ВЕКА [Шрифт Брайля]: учебник для 10 кл. общеобразовательных учреждений / А.Н. Сахаров .— 1-е изд. — М. : Репро : ОПТИМИСТ, 1996 .— 6 кн. — ПЕРЕПЕЧ.: М.: ПРОСВЕЩЕНИЕ, 1995

Пушкин, Александр Сергеевич. Полтава; Медный всадник ; Песнь о Вещем Олеге ; Борис Годунов [Шрифт Брайля] : поэмы / А. С. Пушкин .— М. : МИПО Репро, 2017 .— 2 кн. — Перепеч.: М. : Дет. лит., 1976.- Избранное , Б-ка мировой литературы для детей, Т. 3 .— ISBN 978-5-7693-0896-3.

Книги, изданные плоско-печатным шрифтом:

Павленко, Н. И. 27 июня 1709 года [Текст] / Н. И. Павленко, В. А. Артамонов .— М. : Молодая гвардия, 1989 .— 267 с .— (Памятные даты истории) .— (16+) .— ISBN 5-235-00325-Х.

Буганов, В. И. . Полководцы. XVIII век ; Русские полководцы [Текст] / В. И. Буганов, А. В. Буганов .— М. : Патриот, 1992 .— 432 с. : ил. — ISBN 5-7030-0544-2.

«Говорящие» книги на оптических дисках:

Бутромеев, В. . Всемирная история в лицах [Электронный ресурс]: энциклопедия / В. Бутромеев ; чит. Е. Серов .— (38 час 42 мин) .— С изд.: М.: Ардис, 2012.- (16+)

Ишимова, А. История России в рассказах для детей. В 4 ч. Ч. 3. Эпоха Петра Великого (1682-1725). От Екатерины1 до Елизаветы (1725-1741) [Электронный ресурс] / А.Ишимова ; чит. Р. Рейх .— М. : ООО "ЭКСМо-СИДИКОМ", 2008 .— 1 электрон. опт. диск (CD-ROM): 7 ч 32 м.- Формат МР3 .— (Хочу все знать! Вып.3)